“Mamy w naszym kraju już trzy razy więcej chorych z niewydolnością serca niż pacjentów po zawale oraz dwukrotnie większą śmiertelność. Rocznie hospitalizujemy w Polsce ok. 150 tys. pacjentów, u których niewydolność serca jest głównym rozpoznaniem. Skuteczne leczenie tych pacjentów wymaga zarówno stosowania odpowiednich leków, jak i procedur medycznych oraz rehabilitacji, dlatego musi być kompleksowe” – mówi prof. Mariusz Gąsior, kierownik III Katedry i Oddziału Klinicznego Kardiologii SUM, Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu.
Sprawdź swoją wiedzę przed lub po przeczytaniu artykułu!
Fakty prosto z serca
Epidemia niewydolności serca
Na niewydolność serca choruje w Polsce ponad 1,2 miliona osób. Śmiertelność wśród nich jest od lat bardzo wysoka, a wnioski jakie płyną z raportu “Niewydolność serca w Polsce”, poza tym, że każą mówić o “epidemii niewydolności serca” to wskazują jak bardzo nieskuteczny i nienowoczesny jest system ochrony zdrowia w Polsce.
Nienowoczesny system ochrony zdrowia
W przypadku braku kompleksowej opieki nad pacjentami z niewydolnością serca ważne jest wielopłaszczyznowe podejście do pacjenta, w tym dostarczenie nowoczesnych i inteligentnych rozwiązań, które przede wszystkim umożliwią zorganizowanie dokładnej, mierzalnej i możliwie szybko przeprowadzonej rehabilitacji. Takie możliwości dają nowoczesne urządzenia i roboty rehabilitacyjne, dzięki którym fizjoterapeuta może zwiększyć skuteczność procesu rehabilitacji.
Czy niewydolność serca jest lekceważona, czy niezauważana?
Biorąc pod uwagę ciągle małe zainteresowanie wdrażaniem pożądanych rozwiązań w zakresie rehabilitacji niewydolności serca, nasuwa się stwierdzenie, że to sercowe schorzenie jest niewystarczająco zauważane i – choć zabrzmi to bezdusznie – mało medialne. Pacjent z niewydolnością serca porusza się trochę wolniej, jest zmęczony, ale choroby na pierwszy rzut oka nie widać.
Wśród Polaków mała jest też świadomość, że niewydolność serca jest chorobą śmiertelną, często gorzej rokującą niż choroby nowotworowe. Błędnie również wskazywane są choroby nowotworowe jak częstszy powód zgonów niż, choroby sercowo-naczyniowe, które niestety mają tytuł głównego zabójcy.
Żyć lepiej i dłużej!
Jednak 1 200 000 chorych z niewydolnością serca – to już nie jest liczba, którą można zlekceważyć, podobnie jak fakt, że odnosi się do najczęściej występującej wśród Polaków choroby, jak również, że śmiertelność wśród osób jest od lat najwyższa (choroby serca, są nadal na pierwszym miejscu wśród przyczyn zgonów). Jak podaje prof. dr hab. med. Jarosław Kaźmierczak, Konsultant Krajowy w dziedzinie kardiologii “Choroby sercowo-naczyniowe są główną przyczyną zgonów w Polsce (ok. 45%), tak niewydolność serca jest na niechlubnym pierwszym miejscu wśród tych chorób, stanowiąc najczęstszą bezpośrednią przyczynę zgonów w ogóle.”
Kompleksowe podejście do problemu niewydolności?
Z perspektywy fizjoterapeuty niesłychanie ważnym działaniem będzie skuteczna rehabilitacja pacjenta, mająca na celu poprawę jego życia, ale też zapobieganie dalszym konsekwencjom niewydolności serca. Ważne są jednak również inne czynniki jak chociażby zapewnienie dostępu do wczesnej diagnostyki czy chociażby nowoczesnych terapii lekowych.
Nie można również pominąć kwestii edukacji w zakresie dbania o własne zdrowie i zapobieganiu chorobom, a tę należy rozpocząć od zwiększenia świadomości społecznej, że problem jest i jak ważny wpływ na jego ograniczenie ma profilaktyka i zdrowy tryb życia.
Na poziomie systemowym mówi się natomiast o opiece koordynowanej. Polskie Towarzystwo Kardiologiczne zaproponowało np. zintegrowany pionowo model opieki nad chorymi z niewydolnościami serca pod nazwą “Kompleksowa Opieka nad Osobami z Niewydolnością Serca”. Ten model nazwany KONS (opieka ambulatoryjna + optymalna farmakoterapia + leczenie interwencyjne + rehabilitacja ) uwzględnia również jako 4 element rehabilitację.
Czym jest niewydolność serca?
Niewydolność serca to stan, w którym serce nie jest zdolne do pompowania odpowiedniej ilości krwi do narządów naszego organizmu. W konsekwencji do poszczególnych narządów dociera zbyt mało tlenu niezbędnego do ich funkcjonowania lub też zbyt dużo krwi zalega w narządach ciała. Powoduje to zespół typowych dolegliwości i objawów u pacjenta.
Wyróżnia się:
- przewlekłą niewydolność serca (stan utrzymujący się ponad miesiąc)
- ostra niewydolność serca – w tym przypadku choroba rozwija się nagle, dając intensywne objawy;
- przemijająca niewydolność serca.
Przyczyny: - choroba niedokrwienna serca (zawał serca)
- nadciśnienie tętnicze
- nadużywanie alkoholu
- pierwotne choroby serca (kardiomiopatie)
- zapalenia mięśnia sercowego
- wady zastawek serca
- zaburzenia rytmu serca
Objawy: - osłabienie, łatwe męczenie się nawet przy niewielkim wysiłku
- duszność występująca przy wysiłku, w spoczynku lub w nocy
- obrzęki, powiększenie obwodu brzucha i przybór masy ciała związane z zatrzymaniem płynów w organizmie
- suchy kaszel, niekiedy połączony z odpluwaniem rdzawo podbarwionej plwociny
- wyniszczenie i utrata masy ciała (w zaawansowanej niewydolności)
Głównym objawem niewydolności serca jest duszność, najczęściej początkowo wysiłkowa, a w bardziej zaawansowanej postaci występująca nawet w spoczynku
Tabela 1. Klasyfikacja niewydolności serca wg New York Heart Association (NYHA)
Klasa
Wydolność wysiłkowa
I
bez ograniczeń – zwykły wysiłek fizyczny nie powoduje większego zmęczenia, duszności ani kołatania serca
II
niewielkie ograniczenie aktywności fizycznej – bez dolegliwości w spoczynku, ale zwykła aktywność powoduje zmęczenie, kołatanie serca lub duszność
III
znaczne ograniczenie aktywności fizycznej – bez dolegliwości w spoczynku, ale aktywność mniejsza niż zwykła powoduje wystąpienie objawów
IV
każda aktywność fizyczna wywołuje dolegliwości; objawy podmiotowe niewydolności serca występują nawet w spoczynku, a jakakolwiek aktywność nasila dolegliwości
Powikłania:
- zakrzepy i zatory
- zaburzenia rytmu serca (mogą być przyczyną jak i skutkiem niewydolności serca)
- niewydolność nerek
Droga do niewydolności serca
Niewydolność serca to jednostka chorobowa, która jest końcowym etapem praktycznie wszystkich chorób układu sercowo-naczyniowego, w szczególności chorób wieńcowych (w tym zawał serca). Nawet niedługie zatrzymanie dopływu krwi do serca może skutkować martwicą fragmentu serca, co z kolei powoduje osłabienie lub zahamowanie jego wydajności. Zwykle do niedokrwienia serca dochodzi po przebytym zawale lub na skutek choroby niedokrwiennej serca, czyli miażdżycy. Ta z kolei najczęściej jest następstwem zablokowania tętnic przez złogi cholesterolu.
Niewydolność może pojawiać się po nadmiernym obciążeniu serca przez choroby układu krwionośnego, do których zalicza się m.in.:
- nadciśnienie tętnicze – to choroba charakteryzująca się podwyższonym ciśnieniem krwi, czyli ciśnieniem tętniczym o wartości 140/90 mm Hg lub więcej. Wysokie ciśnienie, a tym samym nasilony przepływ krwi trafiającej do serca może prowadzić do rozwoju niewydolności;
- zapalenie osierdzia – to stan zapalny worka osierdziowego, w którym jest umieszczony mięsień sercowy. Jego przyczyną mogą być m.in. infekcje wirusowe, niewydolność nerek oraz niedoczynność tarczycy. Zapalenie osierdzia leczy się lekami przeciwzapalnymi oraz sterydami. Zignorowanie zapalenia osierdzia może powodować poważne konsekwencje, między innymi do tamponady serca.
- schorzenia zastawek serca – te możemy podzielić na wrodzone, które tworzą się jeszcze w czasie życia wewnątrzmacicznego i nabyte, które dotyczą procesów chorobotwórczych i ich konsekwencji dla serca
- kardiomiopatie – to schorzenia mięśnia sercowego, a dokładniej wady w jego budowie, do których zalicza się przerost prawej lub lewej komory, zaburzenia elastyczności włókien sercowych, przerost jąder komórkowych czy stłuszczenia i zmiany zwyrodnieniowe. Kardiomiopatie najczęściej są wadami genetycznymi, a niewydolność serca zwykle jest powodowana przez kardiomiopatię przerostową lewej komory sercowej. Rzadziej dochodzi do rozwoju kardiomiopatii wtórnych lub mieszanych, choć i takie przypadki się zdarzają;
- zapalenie mięśnia sercowego (śródsierdzia) – zapalenie mięśnia sercowego to dolegliwość o różnym pochodzeniu, która atakuje mięsień serca. Choroba może prowadzić nawet do zniszczenia części mięśnia i w konsekwencji zaburzenia jego funkcjonowania. Zwykle zapalenie mięśnia sercowego nie daje żadnych objawów, a pacjent nawet nie zdaje sobie sprawy, że coś mu dolega. Etiologii zapalenia mięśnia sercowego należy szukać w infekcjach wirusowych. Pacjenci chorujący np. na grypę, powinni dużo odpoczywać i zadbać o odpowiednią regenerację, aby nie dopuścić do takich powikłań jak zapalenie mięśnia sercowego
- cukrzyca – to grupa chorób metabolicznych charakteryzująca się hiperglikemią (podwyższonym poziomem glukozy we krwi) wynikającą z defektu produkcji lub działania insuliny wydzielanej przez komórki beta trzustki. Przewlekła hiperglikemia wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, szczególnie oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych. Ze względu na przyczynę i przebieg choroby, można wyróżnić: cukrzycę typu 1, typu 2, cukrzycę ciężarnych i inne, rzadziej występujące typy. Osoby chorujące na cukrzycę znajdują się w grupie ryzyka zachorowania na choroby układu sercowo-naczyniowego. Niewydolność serca, kardiomiopatia cukrzycowa czy miażdżyca są częstym następstwem cukrzycy;
- choroby ogólnoustrojowe – niewydolność serca może wynikać także z innych chorób, takich jak np. choroby tarczycy, astma oskrzelowa, anemia czy zmiany nowotworowe.
Serce o swój wiek zapytaj!
Wiek serca pozwala stwierdzić zwiększone ryzyko zawału lub udaru mózgu i niekoniecznie jest tożsamy z metrykalnym wiekiem jego właściciela. Im większe natężenie czynników ryzyka, tym starsze od nas jest nasze serce. O wieku serca, czyli jego kondycji i potencjalnym ryzyku wystąpienia chorób, decydują takie czynniki, jak: nadciśnienie, podwyższony poziom cholesterolu, palenie, otyłość, cukrzyca, rodzaj diety, a także podejmowana aktywność fizyczna oraz stosowanie się lub nie do zaleceń lekarza. Z powyższego zatem wynika w jaki sposób poprawić stan swojego zdrowia we wskazanym obszarze.
Ciśnienie na życie
– Drogą do obniżenia wieku serca jest wyeliminowanie czynników ryzyka sercowo-naczyniowego, w tym nadwagi – wyjaśniał podczas konferencji prasowej kampanii „Ciśnienie na Życie” w Krakowie prof. Tomasz Zdrojewski, kierownik Zakładu Prewencji Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. – Jeżeli w naszych rodzinach wdrożymy właściwe nawyki i będziemy pamiętać o regularnych badaniach, możemy znacznie zmniejszyć ryzyko zawału serca i innych niebezpiecznych (ostatecznie nawet – śmiertelnych) konsekwencji własnego zaniedbania – przekonywał.
Badania kontrolne vs choroby bezobjawowe
Według dr Łukasza Wieruckiego, asystenta Zakładu Prewencji Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego “Znacznie rzadziej badaniom kontrolnym poddają się osoby otyłe i palące, zakładając, że „nic dobrego dla nich z tego nie wyniknie”. – Nadciśnienie tętnicze z reguły wykrywane jest podczas przypadkowego badania kontrolnego krwi. W większości przypadków choroba ta przebiega bezobjawowo, co czyni ją groźną dla zdrowia, a nawet życia. W najgorszych i wcale nierzadkich przypadkach pacjenci zgłaszają się do poradni zdrowia dopiero, gdy wystąpią u nich objawy powikłań nadciśnienia”
Mężczyźni na celowniku
Z podsumowania badań blisko 330 000 osób – przeprowadzonych w ramach akcji “Ciśnienie na życie” – jednoznacznie wynika, że grupą o wyższym ryzyku wystąpienia zaburzeń sercowo-naczyniowych są mężczyźni. Prezentując raport „Wiek serca Polaków”, dr Łukasz Wierucki wykazał, że serca większości Polek są starsze od metryki swojej właścicielki o 4,2 roku, podczas gdy u mężczyzn wiek ten jest większy o 7 lat od rzeczywistego wieku metrykalnego.
Jak odmłodzić serce?
Wpływanie na wiek serca zawsze pozostanie oczywiście kwestią indywidualnych predyspozycji organizmu, ale zdecydowanie czynnikami wpływającymi na odmłodzenie serca oraz generalnie zdrowie są:
Odpowiednia dieta
Jak wskazują liczne badania jedną z najzdrowszych na świecie diet jest dieta śródziemnomorska.
Aby zadbać o serce warto zadbać o dostarczenie organizmowi kwasów omega-3, które obniżają poziom tzw. złego cholesterolu oraz regulują ciśnienie tętnicze.
Poza zróżnicowaną dietą niezwykle ważne jest też regularne nawadnianie organizmu, co usprawnia pracę serca.
Ruch
Regularnie przeprowadzane badania (m.in. przez American College of Cardiology) wskazują, że ośmiogodzinna praca w biurze, przy braku ruchu, zwiększa ryzyko wystąpienia chorób serca. Żeby się przed tym uchronić, potrzebne jest co najmniej 20 minut dziennej dawki wysiłku fizycznego (najlepiej na świeżym powietrzu).
Ograniczanie stresu
Najprościej rzecz ujmując stres związany jest z przyspieszeniem pracy serca, skurcze naczyń wieńcowych, czy podnoszenie ciśnienia krwi. Wszystko to wpływa na przeciążenie serca, co z kolei sprzyja zawałom.
Praca nad ograniczeniem stresu to codzienne wyzwanie, któremu z pewnością warto poświęcić trochę uwagi, ale już teraz można skupić się na głębokim i spokojnym oddechu.
Sen / higiena snu
Nie podlega dyskusji, że odpowiednie warunki i długość snu, to element wpływający na kondycję serca. Osoby dorosłe powinny spać od 6 do 9 godzin. Taka dawka snu może zapewnić obniżenie ciśnienia tętniczego, poprawę kondycji żył, a także redukcję hormonu stresu i kortyzolu.
Regularne badanie się
Jak podkreślają lekarze, osoba dorosła powinna co najmniej raz w roku poddać się rutynowym badaniom (także cholesterolu). Specjaliści zalecają również systematyczne mierzenie ciśnienia tętniczego. Kompleksowym badaniom warto poddawać się regularnie, ponieważ nawet niepozorna grypa może okazać się groźna dla zdrowia
Sprawdź bezpłatnie wiek swojego serca
Przyjdź do X-Rehab Gliwickie Centrum Rehabilitacji 18.09.2021 r. i zbadaj bezpłatnie biologiczny wiek serca! Przed wizytą koniecznie zarejestruj się telefonicznie (tel: 694 483 101)
Czy Covid19 wpływa na choroby układu sercowo-naczyniowego?
Infekcja koronawirusem może nieść ze sobą szereg powikłań. Choć najczęściej komplikacje dotyczą funkcjonowania układu oddechowego i płuc, narażone są także układ krążenia oraz serce. Mamy tu do czynienia z szerokim spektrum dolegliwości, począwszy od nagłośnionych już powikłań zakrzepowo-zatorowych, po rzadsze – zaburzenia rytmu serca, wahania ciśnienia, zapalenie mięśnia sercowego, a nawet nietypowe objawy przypominające zawały.
X-Rehab jest placówką referencyjną dla projektu badawczego dotyczącego rehabilitacji pocovidowej, dzięki czemu potrafimy spojrzeć i zareagować kompleksowo na dolegliwości i historię chorobową pacjenta.
Sprawdź: covid19rehabilitacja.pl
Niewydolność serca - Leczenie i rehabilitacja
Niewydolność serca jest stanem zagrażającym życiu, zwłaszcza w przypadku niewydolności ostrej, kiedy może dojść do nagłego niedokrwienia. Niedokrwienie nie dotyczy w tym przypadku jedynie serca, ale także innych ważnych narządów, jak np. mózg czy nerki. Z kolei obrzęk płuc wynikający z zastoju krwi także stanowi śmiertelne zagrożenie.
Przewlekła niewydolność serca również wymaga podjęcia jak najszybszego leczenia. Należy mieć na uwadze, że niewydolność jednostronna może prowadzić do niewydolności drugiej komory, ponieważ serce upośledzone nawet w niewielkim stopniu jest stale obciążone.
Leczenie natomiast jest dobierane w zależności od przyczyny niewydolności serca. Stosuje się farmakoterapię doustną, a w niektórych przypadkach konieczna jest ingerencja chirurga. Leki dobiera się zawsze indywidualnie, ponieważ nie każdy pacjent reaguje na określone dawki i substancje w taki sam sposób.
Rehabilitacja kardiologiczna realizowana w warunkach ambulatoryjnych jest kontynuacją rehabilitacji szpitalnej i powinna trwać do końca życia. Jej założeniem jest poprawa tolerancji wysiłku, utrzymanie uzyskanych efektów leczenia i rehabilitacji, a co za tym idzie zmniejszenie ryzyka nawrotu choroby.
W Gliwickim Centrum Rehabilitacji X-REHAB pacjenci z niewydolnością serca mogą pod okiem fizjoterapeutów przy zastosowaniu najnowocześniejszych urządzeń w sposób bezpieczny i skuteczny podjąć rehabilitację. Terapia jest zawsze prowadzona w oparciu o indywidualnie dobrany schemat treningowy, przygotowany przez specjalistów. Schemat ustala się na podstawie przeprowadzonej diagnostyki testu wysiłkowego IPN (określenie indywidualnego poziomu tętna treningowego), testów marszowych, erospirometrii, wyników innych nieinwazyjnych badań kardiologicznych oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta.
W X-Rehab, model rehabilitacji pacjentów z niewydolnością serca zakłada 3 spotkania w tygodniu. W przypadku ostrej niewydolności, w początkowej fazie 2 spotkania. Każde zajęcia poprzedzone są 10-minutową rozgrzewką, a kończą się 5-10 minutowym odpoczynkiem. W zależności od stopnia zaawansowania chorego część ćwiczeniowa trwa od 20 do 50 minut.
Podczas terapii pacjent jest pod stałą obserwacją fizjoterapeuty – monitorowany jest puls, ciśnienie, zapis EKG. W X-Rehab do dyspozycji pacjentów są rozbudowane stacje dwóch specjalistycznych zestawów urządzeń Kardiomed i Peleton.
Kardiomed – to system składający się z 5 różnorodnych urządzeń, dzięki którym można w pełni dostosować ćwiczenia do każdej osoby.
Po analizie testu wydolności krążeniowej wyniki są automatycznie przekładane na zindywidualizowany plan treningowy. Plan intensywności i formy treningu opracowany jest przez Institut für Prävention und Nachsorge w Kolonii (Niemcy).
Peleton Plus – system gwarantuje każdemu pacjentowi wchodzącemu w skład grupy treningowej indywidualny tok ćwiczeń, nadzór medyczny w postaci pełnej kontroli parametrów takich jak tętno, ciśnienie oraz zapis EKG w trakcie całego treningu. Dzięki pełnej kontroli nad przeprowadzanym treningiem staje się on bardzo efektywną i bezpieczną formą usprawniania.
Więcej o Peleton Plus.
